Zeszyty naukowe
Autor: Justyna Suska 251
Strony: 251–263
DOI: 10.18276/frfu.2016.4.82/1-21
pdfpełen tekst

Abstract
Objective – transaction costs theory is one of three new – neoclassical – concepts of an enterprise,constituting the opposition to classical theories perceiving a company as a “black box”, that is a closed body (black box), the aim of the company is to effectively transform inputs into outputs. and the effectiveness analysis is performed through the prism of production costs. Market mechanisms regulate the functioning of the market, since companies operate on the market perceived as a sphere of confrontation between supply and demand (equilibrium of price). The neo-classical approach did not take into account the pressure of different institutions regulating the business activity environment. Neo-institutional theories focus on perceiving a company more broadly than as a “black box”, and through the prism of the production function. The aim of the article is to present scientific studies regarding the possibility of using the theory of transaction costs in enterprise management.
Methodology of research – For the purposes of this study the following test methods were used: a critical analysis of professional literature, a diagnostic survey (scenario) and a comparative studies method. Moreover, methods such as synthesis, deduction and induction were used.
Result – The studies demonstrated that the comparison of transaction costs should decide on the coordination of activities by a company and not by the market – if transaction costs are lower inside a company, it is profitable to organize the production within this company, if they are higher on the market than in the company – production of goods by the company will be unprofitable. In this context, it is important to take into account the internal solutions in companies – assuming that most of the factors of production are actually used by companies and the use of these assets is subject to the decisions of companies, and not directly to the activities of market forces. The functioning of the market depends, to a large extent, not on market forces, but on the manner in which companies operate.
Originality/value – The conducted analysis provides the foundation for a discussion on the implementation of the transaction costs theory by, among others, the creation of purchasing groups in order to improve the negotiating position with partners (reducing the costs of searching for information) or the use of a third-party’s employees (temporary work – reducing the cost of production preparation).
Keywords: cost management, economics of transaction costs, information asymmetric, institutional economy, contractual theory of an enterprise

MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA TEORII KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCHW ZARZĄDZANIU PRZEDSIĘBIORSTWEM

Streszczenie
Cel – Teoria kosztów transakcyjnych jest jedną z trzech nowych – neoklasycznych – koncepcji przedsiębiorstwa, stojących w opozycji do teorii klasycznych, rozpatrujących przedsiębiorstwo jako „czarną skrzynkę”, tj. zamknięty organizm (black box), którego celem firmy jest efektywne przekształcanie nakładów w wyniki, a analiza efektywności była dokonywana przez pryzmat kosztów produkcji. Mechanizmy rynkowe regulują funkcjonowanie rynku, bowiem przedsiębiorstwa działają na rynku traktowanym jako sfera konfrontacji podaży z popytem (równowaga cenowa). Podejście neoklasyczne nie uwzględniało natomiast nacisku różnych instytucji regulujących warunki prowadzenia działalności gospodarczej. W teoriach neoinstytucjonalnych na plan pierwszy wysuwa się postrzeganie przedsiębiorstwa szerzej niż jako „czarnej skrzynki” i przez pryzmat funkcji produkcji.
Celem artykułu jest przedstawienie dociekań naukowych w zakresie możliwości wykorzystania teorii kosztów transakcyjnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Metodologia badania – Na potrzeby niniejszej pracy zostały wykorzystane następujące metody badawcze: krytyczna analiza literatury, sondażu diagnostycznego (scenariuszowa) oraz metoda badań porównawczych (komparatystycznych). Wykorzystano również metodę syntezy, dedukcji i indukcji.
Wynik – W wyniku przeprowadzonych badań wykazano, iż porównanie kosztów transakcyjnych powinno decydować o koordynacji działalności przez firmę, a nie przez rynek – jeśli koszty transakcyjne są mniejsze wewnątrz firmy, to opłacalne jest zorganizowanie produkcji w firmie, jeśli są wyższe na rynku niż w firmie – nieopłacalne będzie produkowanie dóbr przez przedsiębiorstwo. W tym kontekście istotne jest uwzględnienie wewnętrznych rozwiązań w firmach – przy założeniu, że większość czynników produkcji wykorzystują właśnie przedsiębiorstwa, a wykorzystanie tych dóbr podlega decyzjom firm, a nie bezpośrednio działaniom sił rynkowych. Funkcjonowanie rynku zależy w znacznym stopniu nie od sił rynkowych, ale od tego w jaki sposób działają przedsiębiorstwa.
Oryginalność/wartość – Przeprowadzona analiza stwarza podwaliny do dyskusji na temat wdrożenia teorii kosztów transakcyjnych poprzez m.in. tworzenie grup zakupowych, w celu polepszenia pozycji negocjacyjnej z kontrahentami (zmniejszenie kosztów poszukiwania informacji) lub wykorzystania pracowników podmiotów trzecich (praca tymczasowa – zmniejszenie kosztów przygotowania produkcji).
Słowa kluczowe: zarządzanie kosztami, ekonomia kosztów transakcyjnych, asymetria informacji, ekonomia instytucjonalna, kontraktualna teoria przedsiębiorstwa